شماره‌گذاری خودروها یکی از روش‌های مرسوم برای ثبت مالکیت و شناسایی بهتر خودرو در تمامی جوامع محسوب می‌شود. در ایران نیز از زمان ورود وسایل نقلیه موتوردار، پلاک‌گذاری خودروها و موتورسیکلت‌ها آغاز شد و تا به امروز با تغییراتی ادامه یافته است. آخرین نسل پلاک خودروها در ایران، موسوم به پلاک‌های لیزری از اوایل دهه هشتاد خورشیدی مورد استفاده قرار گرفتند و تا به امروز نیز از همین نوع پلاک استفاده می‌شود.
رنگ اول: سفید
پلاک‌های سفیدرنگ، مرسوم‌ترین انواع پلاک خودرو در ایران هستند. این نوع از پلاک، برای شماره‌گذاری خودروهای شخصی استفاده می‌شود و ترکیبی از کد شهر، اعداد و حروف در آن‌ها به کار رفته است. در قسمت راست پلاک‌های سفیدرنگ، کد شهر مربوطه به همراه کلمه ایران قرار دارد؛ برای مثال، ترکیب ایران 54 نشان می‌دهد که پلاک مربوط به خودرویی از شهر یزد است. این کد براساس محل سکونت مالک خودرو تعیین می‌شود که آدرس وی در برگ سبز خودرو قید شده است.
معمولا کد پلاک دیگر شهرهای یک استان، ده رقم بالاتر از کد پلاک مرکز استان هستند؛ برای مثال، کد پلاک ایران 62 مربوط به مرکز استان مازندران یعنی شهرستان ساری است و در صورتی که محل سکونت مالک خودرو در دیگر شهرهای استان مازندران باشد، کد ایران 72 روی پلاک وی درج خواهد شد. برای ایجاد تمایز بین شهرهای مختلف یک استان نیز، از تفاوت بین حروف استفاده می‌شود و هر حرف که در قسمت میانی پلاک قرار گرفته، نماینده یک شهرستان است.
البته این اصل کلی نیست و در مورد شهرهای بزرگ با استثنا روبرو هستیم. برای نمونه در شهرستان اصفهان که یکی از کلان‌شهرهای کشور است، ظرفیت تمامی پلاک‌های ایران 13، ایران 23، ایران 43 و ایران 53 به‌صورت کامل تکمیل شده است و بنابراین، مرکز شماره‌گذاری نیروی انتظامی کد پلاک ایران 67 را به این استان و شهرهای آن اختصاص داده است. تمامی این کدها به‌همراه اسامی شهرها را با جستجویی ساده در فضای وب به دست خواهید آورد.
در قسمت چپ پلاک‌های سفید که بخش عمده این پلاک‌ها را تشکیل می‌دهد، ترکیبی از 5 عدد و یک حرف وجود دارد. ابتدا دو عدد از سمت چپ، سپس یک حرف الفبا و بعد از آن نیز سه رقم دیگر به چشم می‌خورند. اعداد به‌صورت تصادفی تولید می‌شوند و حرف الفبا نیز از حرف ب آغاز می‌شود و تا حرف ی ادامه دارد. البته حروفی مانند الف، ت، ع، ف، ز، ک، پ و ث در رزرو دیگر انواع پلاک هستند.
بخش دیگری از پلاک‌های سفیدرنگ، مربوط به پلاک خودروهای گذرموقت هستند. خودروهایی که قصد ورود موقت از مناطق آزاد تجاری به کشور را دارند یا برای تست فنی شماره‌گذاری شده‌اند، با پلاک گذر موقت متمایز می‌شوند. پلاک‌های گذرموقت با حرف «گ» یا کلمه «گذر موقت» مشخص می‌شوند و در قسمت سمت راست پلاک نیز به جای کد شهر، تاریخ انقضا پلاک به ماه و سال درج شده است.
خودروهایی که توسط معلولان مورد استفاده قرار می‌گیرند، توسط ابزارهای مختلفی بهینه‌سازی می‌شوند تا رانندگی برای این گروه از رانندگان تسهیل شود. به همین منظور، پلاک خودروهایی که برای معلولان بهینه‌سازی می‌شوند، از نماد «ویلچر» به جای حروف در قسمت میانی پلاک بهره می‌برند تا این خودروها توسط دیگر رانندگان قابل تشخیص باشند.
رنگ دوم: زرد
خودروهایی که در سیستم حمل و نقل عمومی فعالیت می‌کنند، با پلاک‌های زردرنگ شماره گذاری می‌شوند که از جمله این خودروها، می‌توان به تاکسی‌ها، اتوبوس‌ها و تریلرها اشاره کرد. برای شماره‌گذاری این خودروها، از ترکیب کد شهر به‌همراه شماره و حروف همانند پلاک‌های سفید استفاده می‌شود با این تفاوت که حروف مورداستفاده در پلاک‌های زرد، برای سراسر کشور یکسان هستند.
برای مثال، پلاک تمامی تاکسی‌ها در سراسر کشور با حرف «ت» مشخص شده است و خودروهای عمومی شامل اتوبوس‌های برون‌شهری، اتوبوس‌های درون‌شهری و کامیون‌ها نیز به وسیله حرف «ع» در پلاک متمایز شده‌اند. برای پلاک خودروهای کشاورزی نیز از حرف «ک» استفاده می‌شود.
رنگ سوم: قرمز
خودروهایی که با استفاده از پلاک‌های قرمز رنگ شماره‌گذاری می‌شوند، خودروهایی هستند که در نهادها و ارگان‌های دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به‌عبارتی، خودروهای دولتی هستند. برای شماره‌گذاری پلاک‌های قرمز، از همان ترکیب کد شهر، حروف و ارقام استفاده می‌شود؛ با این تفاوت که خودروهای پلاک قرمز با دو حرف اختصاصی نسبت به دیگر پلاک‌ها متمایز شده‌اند. این دو حرف، «الف» و «ت» هستند. خودروهایی که برای امور تشریفاتی دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، با پلاک قرمزرنگ مشخص شده‌اند و کلمه تشریفات روی پلاک این خودروها نقش بسته است. سایر خودروهای دولتی نیز از پلاک قرمزرنگ به‌همراه حرف «الف» استفاده می‌کنند.
رنگ چهارم: سبز
خودروهایی که در ارگان‌های نظامی و انتظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند، با پلاک‌های سبزرنگ مشخص می‌شوند. این خودروها شامل خودروهای پلیس و خودروهای سپاه پاسداران هستند. در این پلاک‌ها نیز شاهد ترکیب کد شهر به‌همراه حروف و اعداد هستیم؛ در حالی‌که این نوع از پلاک‌ها نیز با حروف خاص خود مشخص می‌شوند.
پلاک‌های سبز با حرف «پ» مربوط به خودروهای پلیس هستند و تمامی خودروهای پلیس در هر کدام از زیرشاخه‌های نیروی انتظامی با پلاک‌های سبز و حرف پ مشخص می‌شوند. خودروهای سپاه پاسداران نیز از پلاک‌های سبز به‌همراه حرف «ث» استفاده می‌کنند.
رنگ پنجم: آبی
پلاک‌های آبی رنگ برای دو دسته از خودروها استفاده می‌شود که دسته اول با پلاک‌های آبی پررنگ و دسته دوم با پلاک‌های آبی کم‌رنگ متمایز می‌شوند. در ادامه به بررسی هرکدام خواهیم پرداخت:
خودروهایی با پلاک آبی پررنگ
این خودروها در اختیار وزارت دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح و نیروی دریایی و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هستند. برای این نوع از پلاک‌ها از ترکیب کد شهر، حروف و اعداد استفاده می‌شود و همانند دیگر پلاک‌های خاص با حروف منحصر به فردی مشخص شده‌اند. برای مثال خودروهای وزارت دفاع با حرف «ز»، خودروهای ستاد کل نیروهای مسلح با حرف «ف» و خودروهای ارتش با حرف «ش» نشانه‌گذاری می‌شوند.
خودروهایی با پلاک آبی کم‌رنگ
خودروهایی که از پلاک‌های آبی کم‌رنگ استفاده می‌کنند، در اختیار سفارتخانهها و کنسول‌گری‌های کشورهای مختلف هستند. برای متمایزکردن این نوع خودروها، از حروف لاتین به جای حروف فارسی در پلاک استفاده شده است. خودروهایی که در اختیار سفارت‌خانه کشورهای مختلف هستند با حرف «D» به معنای دیپلماتیک مشخص می‌شوند. این خودروها، برای امور کنسولی، سیاسی و دیپلماتیک مورد استفاده قرار می‌گیرند.
خودروهایی که از سوی سفارتخانهها و کنسول‌گری‌ها برای امور اداری مورد استفاده قرار می‌گیرند، با پلاک‌های آبی کم‌رنگ و حرف «S» مشخص می‌شوند. حرف S در این پلاک‌ها به‌معنای سرویس یا خدمت است و مشخص می‌کند این خودروها برای امور اداری استفاده می‌شوند.
رنگ ششم: خاکی
پلاک‌های خاکی‌رنگ، در اختیار نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران هستند. این پلاک‌ها با حرف «ش» مشخص شده‌اند و سایر موارد مربوط به ترکیبات آن‌ها، هم‌چون دیگر انواع پلاک‌ها است. البته باید یادآور شد که استفاده از پلاک‌های جدید توسط نهادهای نظامی هنوز فراگیر نشده است؛ بنابراین ممکن است شاهد تردد خودروهای نظامی با پلاک‌های قدیمی باشید؛ پلاک‌هایی که روی آن‌ها، از ترکیب اعداد و اسم نهاد موردنظر استفاده شده است.